Dva evropska naroda koja su najviše doprinijela odbrani evropskih demokratskih vrijednosti nakon Drugog svjetskog rata su zasigurno Bosanci i Ukrajinci. Ono što gledamo danas u Ukrajini je posljednja faza borbe koja je počela 1992. godine u Bosni i Hercegovini. Nažalost Evropa tada nije pridavala veliku važnost razaranju Bosne i Hercegovine, tako da danas trpi posljedice koje se mogu u konačnici izroditi u evropski rat širih razmjera. Još uvijek postoji prostor za zaustavljanje takvog razvoja situacije ako u Evropi prevladaju one političke snage koje će se beskompromisno suprotstaviti nacionalistima i čvrsto stati iza evropskih principa demokratije i liberalne ekonomije!
U politici, a ponajviše u diplomatiji kao jednoj od političkih poluga, najteže je suprotnu stranu izvesti na čistinu kako bi otrkila svoje stvarne stavove i namjere. Danas je u Evropi postalo očigledno, ono što je u Bosni i Hercegovini bilo jasno posljednje tri decenije. Na Bosnu i Hercegovinu je 1992. godine, nakon što se 65% građana na referendumu izjasnilo za suverenu, demokratsku i evropsku Bosnu i Hercegovinu, izvršena brutalna vojna agresija od strane susjedne Srbije. Samim tim izvršena je i agresija na demokratske principe na kojima počiva liberalni svijet, od strane autokratskog i nacionalističkog režima Slobodana Miloševića. Sudarile su se dvije suprotstavljene ideje od kojih je jedna liberalizam i demokratija a druga nacionalizam i autokratija. Cijeli svijet je svjedočio gušenje Bosne i Hercegovine u krvi koje je na kraju završilo i genocidom. Zanimljivo je da je tačno 30 godina nakon toga (sedam dana manje) izvršena brutalna vojna invazija Rusije na Ukrajinu. Isti scenario, ista retorika, isti spin kojim se opravdava napad jedne, na drugu suverenu zemlju. Pouka: Rusija je shvatila iz primjera Bosne i Hercegovine da Evropa samo deklarativno štiti svoje vrijednosti, ali ne i suštinski!
Niko u ovom trenutku ne razumije bolje šta se događa u Ukrajini od građana Bosne i Hercegovine proevropske orjentacije. Niko ne može razumjeti bolje u kojoj se fazi odbrane nalazi glavni grad Ukrajine Kijev, kao što to razumiju građani i branioci Sarajeva. Razlike su u tome što se Sarajevo uspjelo odbraniti, a za Kijev vjerujemo da će uspjeti. Razlika je također u tome što se Bosna i Hercegovina uspjela odbraniti uz potpuni embargo na uvoz oružja tokom cijele agresije koja je trajala 4 godine, dok, srećom, Ukrajina dobija sve što joj je potrebno za odbranu. Bosna i Hercegovina je tada vapila za oružjem potrebnim za odbranu koje je krijumčarila, danas vapi za demokratijom koja joj se uskraćuje. S druge strane u Bosni i Hercegovini je zahvaljujući uspjehu tadašnje bh. diplomatije uspostavljena zabrana letova, dok je nebo nad Ukrajinom puno borbenih letjelica i ne postoji zabrana letova. Ono što je isto u obje zemlje jeste da su Evropu i tada a i danas branili narodi koji su daleko slabiji od onoga ko je nasrtao i nasrće na njihove zemlje, a to su Bosanci i Ukrajinci. Istina je da je Evropa prihvatala izbjeglice iz Bosne i Hercegovine i to čini i danas primajući izbjeglice iz Ukrajine. Pouka: Evropa nije na vrijeme zaustavila krvoproliće u Bosni i Hercegovini, naprotiv uvela je embargo na uvoz oružja i uskratila organizovanu odbranu demokratskim snagama i legalnoj Vladi u Sarajevu. To je rezultiralo jačanjem nacionalističkih ideja na Balkanu i na istoku Evrope, što je dovelo do današnjeg rata u Ukrajini.
Da li bi se rat u Ukrajini uopšte desio da je Evropa pokazala odlučnost u odbrani Bosne i Hercegovine i vlastitih principa demokratije? Mi u Bosni i Hercegovini vjerujemo da ne bi. Da je Evropa makar bila odlučnija u saniranju posljedica agresije na BiH drugačije bi razmišljali i oni koji su nasrnuli na Ukrajinu. Agresija na Bosnu i Hercegovinu je završena tako što su kažnjeni oni koji su odbranili evropske vrijednosti na Jugoistoku Evrope. Bosna i Hercegovina je dobila ustav u kojem apsolutna manjina od 23% u državnom parlamentu može zaustaviti sve odluke i zakone. U Bosni i Hercegovini su kroz entitetsko uređenje priznati rezultati genocida i kažnjena proevropska Bosna i Hercegovina, dok su nagrađene nacionalističke snage koje je pokušavaju razgraditi. Predstavnici manjine od 23% kojoj je data moć blokade, negiraju genocid i glorifikuju ratne zločince. Isti ti političari su protiv euroatlanskih integracija i otvoreno zagovaraju prekrajanje granica tako što bi odcjepili dio Bosne i Hercegovine i pripojili ga Srbiji. Predvodnici takve politike javno proglašavaju američkog predsjednika korumpiranim čovjekom, a današnju Njemačku da je fašistička. Blokiraju se i uništavaju institucije Bosne i Hercegovine koje su mukotrpno stvarane 27 godina nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma. Takvu politiku u Bosni i Hercegovini je svojim neutralnim stavovima nagradila Evropa, dok se njene članice Mađarska i Hrvatska suprotstavljaju bilo kakvom sankcionisanju takvih političara. Pouka: U Bosni i Hercegovini su nagrađeni agresija i genocid, hoće li Evropa isto učiniti i u Ukrajini?
Sjedinjene Američke Države su još od 2018. godine prepoznali glavnog krivca i proruskog igrača na Balkanu, a to je Milorad Dodik. Sankcionisali su ga i stavili na crnu listu da bi 2021. godine pojačali i proširili te sankcije. Sjedinjene Američke Države su 1995. godine preuzele stvari u svoje ruke i zaustavile agresiju na BiH. Evropa je tada uglavnom šutila kao i danas, puštajući širenje političkog karcinoma koji ima potencijal da metastazira u Evropskoj uniji. Posebno je zanimljivo kako se u Evropskoj uniji toleriše otvoreni proruski stav političkog Zagreba. Pasivan odnos najmanje pomaže budućnosti Evropske unije, a kažnjavanje cijelog bosanskohercegovačkog društva pod motom “dogovorite se” je u najmanju ruku licemjeran. Očekivan odgovor iz Brisela bi trebao biti da “nema pregovora ni kompromisa oko evropskih demokratskih principa” uz sankcionisanje onih koji zagovaraju njihovo kršenje.
Preporuka
Da bi adekvatnije pristupila rješavanju problema u Ukrajini Evropska unija se mora vratiti na početak i pospremiti stvari u Bosni i Hercegovini. Potrebno je iskoristiti sve mehanizme pritiska, posebno ovlaštenja koja ima visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini i napraviti izmjene Ustava koje će rezultirati uspostavljanjem pune demokratije kao u ostalim zemljama Evropske unije. Danas preko 70% građana BiH žele integraciju u Evropsku uniju i NATO što je puno više nego u mnogim zemljama članicama gdje su se te odluke donosile većinom u parlamentima ili na referendumima. Demokratsku volju građana u BiH koči nakaradni ustavni sistem gdje manjina od 23% može sve blokirati.
Odlukama visokog predstavnika i po hitnim procedurama mogu se donijeti svi potrebni zakoni i završiti reforme za ulazak BiH u NATO i Evropsku uniju. Snagama EUFOR-a, SIPE i drugih sigurnosnih struktura treba dati podršku za provođenje tih zakona. Nakon ubrzanog pospremanja stanja u Bosni i Hercegovini, Evropska unija će stvoriti pretpostavke za stabilniji Balkan jer će neutralisati sve snove o teritorijalnom širenju susjednih država na račun Bosne i Hercegovine. To bi odaslalo jasnu poruku velikodržavnim ideolozima da je vrijeme ratova prošlo i da je Balkan integralni dio Evropske unije i NATO-a. Puno je manji rizik za odlučno djelovanje Evropske unije u Bosni i Hercegovini nego u Ukrajini, tako da će rješavanje situacije u BiH biti znak da se neće prihvatiti nasilno mjenjanje granica u Ukrajini i Gruziji. Konačno je vrijeme za prave i strateške poteze u Bosni i Hercegovini, jer neutralna pozicija Evrope u BiH, je proruska pozicija! Ako to nije jasno u Briselu, Berlinu, Parizu i drugim evropskim političkim centrima, onda se Evropska unija treba pripremiti da će iste ideje koje razaraju Bosnu i Hrecegovinu i Ukrajinu ubrzo pustiti korjene i na njenom tlu.
